Җанисәп - киләчәк буыннарга елъязма

Дәүләт статистикасы федераль хезмәте (Росстат) агымдагы елның көзендә Русиядә чираттагы халык исәбен алуны үткәрәчәк. Халык санын исәпкә алу барышында тупланган мәгълүмат төбәкнең, тулаем илнең үсеш программасын булдырырга ярдәм итәчәк, ди статистика идарәсе хезмәткәрләре.

Халык санын алу статистик нәтиҗә, илнең икътисади һәм социаль киләчәген фаразлау коралы гына түгел, ул – Русиянең елъязмасы, аның тарихы. Исәпкә алучы сорауларына җавап биреп, аның нәтиҗәләре безгә генә түгел, бездән соң яшәячәк буыннарга да юлланачагын аңларга кирәк.

Русиядә халык санын алу уникенче тапкыр үткәрелә. Тарихка күз салсак, безнең илдә халык исәбен алу татар-монгол явы чорыннан ук башланган. Ул вакытта салым салу өчен йортлар исәпкә алынган. Соңрак, XIV-XVI гасырларда, кайбер урыннарда “язу кенәгәләре” (“писцовые книги”) дип аталган китаплар төзелә, аларда халык турында мәгълүмат тупланган.

XVII гасырда – ишегалды, ә исәпкә алуның төп формасы ишегалдында халыкны исәпкә алу берәмлеге була. Йортлар санын алудан тыш, аерым территорияләрдә гомумдәүләт халык санын алу да үткәрелгән. Бөек Петрның 1718 елның 26 ноябрендәге указы белән дәүләт ревизияләре башлана, алар 1719 елдан 1858 елга кадәр үткәрелә. Русиядә крепостнойлык хокукын гамәлдән чыгарганчы ун ревизия узган.

Русиядә халык санын алу беренче тапкыр 1897 елның 9 февралендә үткәрелгән. Аның нәтиҗәләре “1897 елгы Русия империясе халкының беренче гомум санын алу” дигән исем астында 89 томда (119 китап) басылып чыккан. Уфа губернасы буенча гомумиләштерелгән материаллар 1901 һәм 1904 елларда ике китапта басылып чыга. 1897 елгы халык санын алу нәтиҗәләре буенча Уфа губернасы халкының саны – 2196942 кеше. Ул чакта шәһәрләрдә яшәүчеләрнең саны гомум халыкның 4,88 процентын тәшкил иткән. Уфа (49275 кеше), Златоуст (20502) һәм Стәрлетамак (15550) иң зур шәһәрләр булып санала.

1920 елда Русиядә бер үк вакытта юнәлеше белән аерылып торган ике исәп алу үткәрелгән: Бөтенрусия авыл хуҗалыгы исәбен алу һәм Бөтенрусия халык санын алу.
СССР таркалганнан соң, 1999 елга планлаштырылган халык исәбен алу 1998 елгы кризистан соң финанс тотрыксызлыгы аркасында кичектерелә. Ул бары тик 2002 елның 9 октябрендә оештырыла. Русия халкын соңгы исәпкә алу 2010 елның октябрендә үткәрелде.

Быелгы халык исәбен алу тарихта беренче тапкыр санлы рәвештә узачак. Булачак җанисәптә төп игътибар яңа технологияләр куллануга биреләчәк: болар — халыкның дәүләт хезмәтләренең бердәм порталында электрон исәпкә алу кәгазен мөстәкыйль тутыру, дәүләт һәм муниципаль хезмәтләр күрсәтүнең күпфункцияле үзәгендә (КФҮ) халык санын алу. Шулай ук исәпкә алучылар кәгазь бланклар урынына планшетлар кулланачак, исәпкә алу процессы тагын да уңайлырак булачак.

План нигезендә, Уфада даими халык саны
1155086 кеше булган 49188 торак йортта яшәүчеләрне исәпкә алырга кирәк булачак.

Фото:strana2020.ru